Levende voorbeelden
Hoe is het mogelijk dat de ‘doe niets’ methode een overvloed aan gezond voedsel voortbrengt terwijl de vruchtbaarheid van de aarde jaar na jaar toeneemt?
Natural farming geeft de touwtjes in handen van de natuur, zodat ze haar eigen aard kan uitdrukken: overvloed.
Zo werkt de natuur gewoon…
Na de recente reeks van workshops natural farming in Vlaanderen en Nederland gingen veel enthousiastelingen aan de slag. Hieronder vind je een paar impressies en getuigenissen van onlangs gestarte levende voorbeelden hier bij ons. En onderaan ook meer info over Shizen farm (Kutluhans boerderij in Italië) en de meer dan 40 jaar oude bloeiende natuurlijke boerderij van de NF pionier in Europa, Panos Manikis.
ā
Als je zelf ook gestart bent met natural farming en je wil graag jouw levende voorbeeld delen, stuur ons dan een tekstje met foto’s via het oranje chatvenster in de rechter onderhoek. Een kleine moestuin, een groot project, een boomgaard, een boerderij, alle vormen en maten zijn welkom!
ā
We laten je mee genieten…
In Vlaanderen
LEEF Natural Farm - Jarl Vaerten (Rotselaar)
Lees meer over het opstartende voedselbos van Jarl in Rotselaar.
IncrEdible Garden (Kortenberg)
Ontdek hier Sabina’s wonderlijke plek, met een enorme biodiversiteit en vol creatieve experimenten.
Voedselbos ik, jij, wei (Meerbeke)
Een opstartend voedselbos, een plek waar verbinding tussen mens en natuur centraal staat. ‘Ik, jij, wei’ staat voor verbinding tussen mensen onderling, maar ook de mens met zichzelf door de natuur.
We werden er in juli hartelijk verwelkomd voor een workshop NF en legden er samen een ‘doe niets’ moestuin aan š
Prikkelvrij vzw (Heultje)
āOok een opstartend voedselbos, met een sociale missie. In augustus ging hier een workshop NF door… en we legden alweer een ‘doe niets’ moestuin aan… ā¤ļø
Samentuin - Els Van Steendam (regio Gent)
Ik heb geen groene vingers, dacht ik. Tot ik diep werd geraakt door natural farming. Ik besefte: ik ben niet alleen, er is altijd de natuur, de aarde die mij draagt en geduldig op mij wacht met haar zaden en leven dat altijd doorgaat, soms stil en fijn, soms luid en krachtig. Ik hoef maar te Zijn, te kijken, te voelen waar die levendigheid in mij gaat borrelen. Dan stap ik in die bron. Ik ben natuur.
--- Els Van Steendam
Natural farming tuin - Tim Schelfhout (Herselt)
Pal in Natuurgebied te Herselt, ongeveer 1,2 ha. Noem het een voedselbos, een moestuin, ... voor mij is het een plek van verbinding temidden van de natuur waar vrij-spreken hoog in het vaandel gedragen wordt. Ik ben een "planloze hoeder" van een mooie plek. Sinds november vorig jaar al een 100m2 klaargemaakt voor natural farming, voor de rest stevige interesse in zoveel mogelijk diversiteit en een zo gezond mogelijke bodem. Focus op verbinding, voedselproductie en samenwerking .... en verder zoveel mogelijk déééélen (zaden, opbrengst, energie, tools, kennis ...).
De Grune Grond - Karin Corthouts (Heusden-Zolder)
Eind april zagen we een stukje landbouwgrond van 55 are te koop. Dit kochten we maar de boer zaaide er nog maïs op. 20 september is het contract getekend bij de notaris en waren de 2 stukken, 1 van 36 are met aan de noordkant en oostkant een gemengd bos en een stukje van 20 are met een beek aan de onderkant, van ons. Ook op 20 september is de maïs afgedaan. Na onze vraag aan de pachter van de rest van het perceel (1,5 ha) om zo min mogelijk te sproeien heeft hij er grasland van gemaakt.
Wij hebben de stoppels laten frezen en het perceel laten diepwoelen. Er is een kleine poel uitgegraven en daarin hebben we bentonietmatten gelegd. De regen zorgde er al voor dat er water in staat en we hebben al waterjuffers gespot š. We maakten 2 aanhangwagens vol zaadballen…
Vanaf nu komt er geen machine meer op het terrein. Samen met een aantal mede-geïnteresseerden gaan we dit land op natuurlijke wijze bewerken. We kiezen voor permanente bodembedekking. Het wordt één grote tuin met fruitbomen, bessenstruiken, druiven, groenten, ... kortom alles wat eetbaar is. Daarbij ook bloemen, veel bloemen, zodat de bijen er heel wat voedsel vinden. We gaan ook een bijenburcht maken. Aan de buitenkant van het perceel zaaien we bloemen, die niet alleen het grootste deel van het jaar bloeien maar ook eetbaar zijn.
Begin oktober hebben we met zo’n 30 volwassenen en kinderen de zaadballen ingezaaid en er hooi en stro op gelegd. We zaaiden zo’n 30 verschillende zaadsoorten in, oa oergranen. Nu zijn we bezig met het aanplanten in fases. Half november worden als laatste de fruitbomen geplant... Wat er later geoogst wordt, is uiteraard ook voor de medewerkers bestemd.
Voedselbos van Wim (Tongeren)
Mijn start met Natural Farming
In Tongeren heb ik een stukje natuur van zo’n 30 are. Sinds ik het in 2017 kocht werd het meer en meer omgevormd tot een voedselbos, met hier en daar wat open plekken waar ik groenten kweekte middels permacultuur. Er was nog één grote open plek waar ik eigenlijk nog geen echte bestemming voor had. Er groeiden alleen maar heel veel ‘hardnekkige’ grassen. Op deze plek begon ik dit voorjaar met het aanleggen van mijn Natural Farming moestuin.
ā
Begin april 2023 was het zover. Ik had het gras van het beoogde stuk (ongeveer 300 m2 groot) zo kort mogelijk afgemaaid. Dat liet ik ter plekke liggen. Via een boswachter kon ik gratis balen hooi krijgen uit een natuurgebied. Stro kon ik op dat moment niet krijgen maar met hooi alleen kon het ook had Kutluhan ooit verteld. Vrienden hadden voor mij een grote aanhangwagen oude, gezonde paardenmest. Omdat dit, naar mijn oordeel, net wat weinig was strooide ik er later nog een dunne laag compost overheen. Het uitspreiden van de compost en het hooi was veel meer werk dan gedacht. Zeker ook omdat ik met elke kruiwagen telkens 50 m op en af moest gaan van mijn moestuin tot de plek waar het hooi en de mest was opgeslagen. En zo besloot ik uiteindelijk dat ik maar 100 m2 zou bedekken met een dikke laag hooi en als moestuin zou gaan gebruiken. En dat ik de andere 200 m2 bovenop de mest en de compost zou inzaaien met groenbemesters.
Het allereerste dat mij eind april opviel, toen ik de eerste sla en koolplanten begon te planten, was dat de aarde onder het hooi ‘leefde’. Er gebeurde iets. Dat kon ik voelen wanneer ik met mijn handen een plantgat maakte voor de jonge plantjes. En wat me later begon op te vallen was dat het hardnekkige gras, gras met dikke ondergrondse wortelstokken, nagenoeg helemaal wegbleef. En wanneer ik rondwandelde in mijn tuin voelde het als een verende tapijt.
Meer en meer kon ik zien hoe weelderig alles begon te groeien. De bodem ónder het hooi bleef permanent vochtig. Hoe mooi was het om ook de geleerde dingen in de praktijk écht te zien werken.
ā
Ook op de aangrenzende 200 m2, waar ik alleen maar groenbemesters had ingezaaid, was er vanalles te observeren. Aanvankelijk ontkiemden vele zaden niet meteen. Wellicht dat het weer de belangrijkste oorzaak hiervoor was. Maar na zo’n 2 maanden waren er toch heel wat groenbemesters te zien. Alleen niet zo dicht gezaaid als ik verwacht had. En opvallend genoeg bleef ook hier het hardnekkige gras gewoon nagenoeg helemaal weg. Wel kwamen er hier en daar plukken met duizendblad op. Die hadden daar nooit eerder gestaan maar wellicht zaten zaden ervan in de paardenmest.
Toen planten en zaaien gedaan was, hoefde ik eigenlijk alleen nog maar te observeren. Alles groeide en bloeide vol levenskracht. Vaak ging ik gewoon in de tuin staan. Gewoon om in het veld van al die vitaal ogende planten te verblijven. Op een bodem die zich, op een of andere manier, ook ‘gelukkiger’ voelde. Geluk is inderdaad het juiste woord voor wat ik voelde wanneer ik alleen maar in mijn tuin stond te ‘zijn’. En dan herinner ik me weer dat Kutluhan sprak over de ‘microbateria vaccae’ die in een gezonde bodem aanwezig zijn en hoe hun geur de aanmaak van serotonine bij de mens activeert. Tja, dan word ik alleen nog maar stil en nederig… Na meer dan 50 jaar moestuinieren met mijn hoofd zit ik nu, meer dan ooit, in het voelen. En dit voelt als een groot geschenk. Alsof de trein, na al die jaren, nu eindelijk moeiteloos en gladjes over zijn rails rolt. Dit is mijn weg…
ā
En nu ga ik mijn NF moestuin eindelijk uitbreiden met de 200 m2 die er dit voorjaar al voor bestemd waren. De groenbemesters heb ik vorige week afgemaaid en samen met nog een paar Natural Farming enthousiastelingen gaan we nu met compost, hooi en stro aan de slag. Door de ervaring en het vertrouwen die het afgelopen jaar gegroeid zijn, ga ik zelfs nog een strook tussen de bomen extra erbij nemen en op een ander aangrenzend stukje gras heb ik ’n paar weken geleden ook al groenbemesters gezaaid. Zo langzamerhand begin ik ook het idee van een ‘farm’ met in het hart daarvan een moestuin beter te begrijpen. Het is alsof het perceel het mij toont waar ik wat mag gaan zaaien of aanleggen.
Meer dan ooit ben ik bewust aanwezig tussen al mijn planten en bomen. Niet meer zoveel als de ‘bepaler’ van wat wél en niet gedaan moet worden, maar gewoon als bewust wezen tussen alle andere bewuste wezens. En van daaruit kan alles natuurlijk ontstaan. Vertrouwend in de perfectie en de overvloed van de natuur.
Ik ben op weg..
Voedselbos Ijzerweelde van Sara (Schore, West-Vlaanderen)
Als kind was ik zot van (huis- en boerderij)dieren. Ik denk dat de immense hoeveelheid aan planten, 'zoveel om te leren', me lang afschrikte. Tot ik enkele jaren geleden een cursus imker volgde en via de bijtjes bij de bloemetjes en plantjes kwam. Ik begon te wildplukken en droomde van een voedselbos. Ik begon over voedselbos en permacultuur en moestuinieren te lezen maar voelde mij steeds geremd om het echt te gaan toepassen. Misschien iets van faalangst, dat voedselbosplan moest toch zeker van de eerste keer goed zijn. We hebben 3 kleine kindjes die thuisonderwijs krijgen, dus tijdsgebrek speelt zeker ook een rol. Maar ik zat toch ergens met een verlamming. Tot ik Natural Farming tegen kwam. Gewoon het woord al trok aan me. Net zoals een jaar eerder free learning mij triggerde om een nieuwe weg in te slaan en voor thuisonderwijs te kiezen voor onze kinderen. Meer vertrouwen, minder controle. Ook de filosofie om terug naar binnen te keren, je eigen kern terugvinden en bewust te worden van overtuigingen en innerlijke programmaties past bij het pad dat ik momenteel bewandel. Ik volgde de opleiding bij Kutluhan in augustus en werd geïnspireerd en gemotiveerd.
ā
Ondertussen organiseerden we een zaadbomfestival en strooiden zo'n 200kg aan zaden in het rond. Vorig jaar hebben we de hagen aangeplant rond de wei. Dit jaar zullen we een 50-tal bomen aanplanten. En ik kan niet wachten tot de lente om opnieuw aarde te overladen met zaden en te beginnen met de moestuin. Samen met m'n man dromen we om hier een mooi stukje land te laten ontstaan voor plant, mens en dier.
Natural farming tuin - Frieda Wuyts (Kortenberg)
Vroeger had ik een moestuin met van die voorbeeldige rijtjes. Ik genoot van het onkruid wieden tussen de groenten en er was geen sprietje meer te bekennen tussen de rijtjes, mooie droge open aarde. Ik had een hele kaft met welke gewassen best naast welke stonden en ik werkte met de kalender van Maria Thun.
Het was dus een hele omschakeling naar natural farming. Ik miste in het begin het contact met de “grond”. Gezien ik op een nieuwe plaats groenten ging kweken en ik ontdekte dat er geen worm in de grond zat, besloot ik om organisch materiaal toe te voegen. Er kwam 30 cm hooi en stro op de grond, bovenop een laag essentiële micro-organismen bemesting. En dan was het tijd om te zaaien, alle zaadjes door elkaar gemengd. Ze lagen 24 u in water en 24u in vochtige doek. Ik vond het niet makkelijk om te zaaien, de mulch open te trekken enz. Ik was heel benieuwd naar wat er ging komen… En toen werd het droog!! Er kwam dus niets uit, en even later alleen radijzen. Ik moet toegeven dat ik wel wat ontgoocheld was. Na 6 weken begon het dan te regenen, en ja hoor, hier een wortel, daar een kool, maar vooral… radijzen š. De slakken waren blij, eindelijk eten…
ā
Ik had ook midden in de tuin een antenne gezet voor electro-cultuur. Stilaan kwam alles tot bloei en de zieke boom genas. De pompoenplant groeide over de haag tot ver in 2 bomen van de buur, er kwamen 9 vruchten aan, ik heb nog nooit zo’n grote bladeren gezien. Blijkbaar zaten er nog andere schatten in de grond : asperges duwden zich door de dikke laag hooi en stro, hier en daar kwamen aardappelplanten boven. De aardperen werden 3m hoog. Bij het oogsten van de aardperen schrok ik van het gewemel van de kleine diertjes en… er zijn regenwormen.
Ik heb nu groenbemester gemengd gezaaid en er komen al heuse groene kopjes kijken, ik ben overtuigd dat dit veel beter is voor de grond en dat er dus ook in de groenten veel meer voedingstoffen zitten.
Blij dat ik natural farming heb leren kennen š
Samentuinen op De Boerderij bij An Baert (Nijlen)
Er was al ruim 7 jaar een permacultuur moestuin dicht bij de keuken. En bijna 30 jaar geleden hadden we ‘over de beek’ een hoogstamboomgaard aangeplant van oude rassen, vnl. appelbomen. Ooit zou het een voedselbos kunnen worden…
En toen kwam de zomer van 2023 waarin we werden meegenomen door de Natural Farmingwind die door Vlaanderen wervelde. Een nieuw experiment ging van start: samentuinen volgens de principes van natural farming. Half oktober waren we met 6 (vrouwen!) om een eerste plek gras van 200m2 in de boomgaard kort te maaien en te bedekken met paardenmest en 20 cm hooi en stro. In het voorjaar van 2024 hebben we de laag hooi en stro weer aangevuld tot 20 cm en beslist dat hier de NF-moestuin komt. De eerste pompoenplantjes die we een paar weken later in ‘nestjes’ uitgeplant hebben, zijn inmiddels door de slakken opgegeten, op 2 na. Op een aanpalende strook van 50m2 hebben we intussen al twee keer zaadballen met groenbemesters uitgestrooid, 1 keer begin april en 1 keer eind mei. Telkens afgedekt met 5 tot 10 cm mulch (droog grasmaaisel en/of hooi & stro). De tweede keer zijn we begonnen met eerst nog een laagje compost toe te voegen bovenop het gemaaide gras, zodat de prille worteltjes van de ontkiemende zaden grond vinden om in te groeien. Benieuwd wat de zomer brengt…
In Nederland
Lubosch Land (Ransdaal)
Sinds juni 2023 is er op Lubosch Land een natural farming veld. Lubosch Land is een agrarisch familiebedrijf. Onderdeel van onze missie is om boeren te inspireren om ‘anders’ te boeren, met de natuur mee. Natuurinclusief m.a.w. we plantten een voedselbos aan en beheren een tuinderij volgens permacultuurprincipes, zonder kunstmest of (biologische) pesticiden. Op onze boerderij worden ook vergaderingen, rondleidingen en workshops georganiseerd waar uitwisseling van inspiratie kan plaatsvinden.
Afgelopen juni werden we geïnspireerd door de workshop natural farming die hier doorging. Samen met de deelnemers legden we een natuurlijke moestuin van circa 100 m2. Op basis van onze ervaringen is de intentie om het natural farmingveld verder uit te breiden. Tot nu toe hebben we vooral heel veel slakken gezien en is veel van de aanplant opgegeten door deze natuurlijke opruimers. Wat we ook zien ontstaan, is een rijke humuslaag onderin de mulchlaag die veelbelovend is voor de planten van komend jaar. Wij zijn lerend en enthousiast!
Kom je eens kijken hoe het Natural Farmveld verder groeit en ontwikkelt?
Natural Farming op veengrond bij Monique (Nieuwkoop, Zuid-Holland)
Wij zijn langzaamaan een no-dig moestuintje in de achtertuin aan het omzetten naar natural farming. Naast onze tuin bij het huis hebben wij een stuk grond van 700 m2 op een eiland in een meer. Dat hebben we voordat we met natural farming in aanraking kwamen zo biodivers mogelijk aangeplant. In elk seizoen bloeit wel iets dus het trekt enorm veel insecten, vogels en andere dieren aan. Waar nu nog gaten zijn vullen we dat op met meerjarige eetbare bomen en struiken. Zowel tuin als eiland zijn op veengrond dus dat vergt een specifieke aanpak. Neem gerust contact op voor een bezoek of als je meer wilt weten!
NF tuin van Claire Schroijen & Jos Meijs (Heythuysen)
Afgelopen zomer kennis gemaakt met Natural Farming tijdens een georganiseerd weekend op Lubboschland. De ingrediënten van SAMEN werken en hierbij de zinvolheid van de natuur te volgen was voor ons een gevoel van thuiskomen. Ons verlangen is om hier in Heythuysen een Anastasia samenleving (met loslopende paarden) te manifesteren, hier past de NF als een gouden puzzel stukje in. Wij willen graag mensen uit deze regio inspireren en informeren. Het is fijn om mensen in eigen regio te kennen die al de nodige ervaring opgedaan hebben en dit vol enthousiasme verder delen. Wim Vergoossen speelt hierbij een waardevolle rol.
Met een knipoog uit onze harten
In Spanje
NF tuin van Evi & Matthias
In het zuiden van Spanje passen Evi en Matthias natural farming toe op een droog, uitgeput stuk grond op de rand van woestijnvorming. De uitdagingen van het Middellandse Zeeklimaat en de hoogte boven 1000 meter zorgen voor een langzame, maar zekere transformatie. In maart 2023 organiseerden ze het eerste Natural farming weekend met Kutluhan in Spanje. Evi en Matthias verweven natural farming met een nieuwe economie én lokale projecten om de lokale bevolking te ondersteunen. Op hun website en Telegram-kanaal kan je alle projecten en de voortgang van hun natural farming groentetuin en voedselbos mee volgen. Lees hier meer over hun missie op de website en klik hier voor hun Telegram-kanaal.
ā
Op de foto’s zie je hoe we mulchten in de boomgaard en de NF groententuin opstartten (ingezaaid met groenbemesters). We hopen dat er tegen de lente/zomer wat meer groen en oogst te zien is, maar zonder irrigatie gaat hier alles heel traag...
In Italie
Shizen farm - Kutluhan Ozdemir (Marche)
Als hij geen workshops aan het geven is, leeft en werkt Kultuhan op zijn boerderij die hij onlangs opstartte (in 2021). Volop bezig dus met het weer vruchtbaar maken van de aarde, en ook al met oogsten. De natuurlijke overvloed is het voedsel voor zijn familie en de vrijwilligers die er vaak verblijven, en wordt lokaal korte keten verkocht. De eerste stappen voor het laten ontstaan van een NF community daar zijn gezet…
ā
Ontdek hoe de Shizen farm zich blijft ontwikkelen.
ā
Op de site vind je de contactgegevens:
-
als je zelf een NF workshop wil organiseren in jouw regio
-
als je een bezoek wil brengen aan Farm Shizen en vrijwilligen daar
In Griekenland
Natural Farm - Panos Manikis (Edessa)
Panos Manikis is een directe "leerling" van Fukuoka. Meer dan 40 jaar geleden startte hij zijn natuurlijke boerderij in Edessa, Griekenland. Kutluhan leefde en werkte er 5 jaar en geeft de fakkel van inspiratie door. Wonderlijk hoe een decennia-oude natural farm eruit ziet, echt een stukje paradijs op aarde: https://www.youtube.com/watch?v=UVNuyYYjCQw
In dit interview vertelt Panos wat hem drijft en hoe Fukuoka’s visie in hem resoneerde. Heel inspirerend. De "hurry up, hurry up" van Fukuoka trof hem: het is hoog tijd om de aarde weer te herstellen en aan zichzelf te geven: https://www.youtube.com/watch?v=ekfrNVUNPL8
